Ở da bình thường, các tế bào chết mất đi mỗi ngày với số lượng vừa phải thích hợp. Với da bị mụn trứng cá, quá trình bong tróc tế bào chết diễn ra chậm hơn. Da chết tích tụ bên trong lỗ chân lông và việc tiết dầu quá mức sẽ sinh ra mụn trứng cá. Trong bài viết này DrCeutics sẽ mách bạn các tác dụng đáng kinh ngạc của Vitamine A trong điều trị mụn nhé!
Sử dụng trong điều trị mụn trứng cá
Vitamin A (retinoid) thường được sử dụng dưới nhiều hình thức, phổ biến nhất là dùng điều trị mụn trứng cá. Các phương pháp điều trị bằng viamin A đặc biệt có hiệu quả đối với da dầu vì thiếu hụt vitamin A từ bên trong là một trong những nguyên nhân dẫn đến da tiết nhiều dầu nhờn. Vitamin A hoạt động bằng cách ngăn ngừa sự tích tụ gây bí tắc lỗ chân lông. Ngoài ra tính chất chống oxy hóa hoat động như một chất chống viêm và làm dịu mụn trứng cá bị sưng đỏ.
Vitamin A từ thực vật đặc biệt là carotenoid được tìm thấy trong rau quả ít hiệu quả hơn các loại retinoid từ động vật và tổng hợp dùng để điều trị mụn trứng cá. Carotenoid thực chất là các chất có màu da cam vàng, được tìm thấy trong những thực phẩm như cà rốt, rau quả có màu vàng. Trong số 600 carotenoid đã được tìm thấy, chỉ có một số ít có thể biến đổi thành vitamin A sinh học trong cơ thể người. Các provitamin A carotenoid như beta-carotene (alpha-caroten, gamma-carotene, beta-cryptoxathin) là những chất chống oxy hóa, beta-carotene (tiền vitamin) phải được hấp thu và chuyển đổi thành retinal trong ruột non. Cơ thể không hấp thu và chuyển đổi carotenoid hiệu quả như retinoid. Nếu mụn trứng cá từ trung bình đến nặng mà các phương pháp điều trị khác đều không hiệu quả thì retinoid có thể giúp được trong trường hợp này.
Retinoid bao gồm retinol và các chất chuyển hóa khác nhau. Retinoid được tìm thấy trong thực phẩm động vật đặc biệt là gan, trứng và các sản phẩm từ sữa. Trong chăm sóc da, retinoid là thành phần được khoa học chứng minh có tác dụng kích thích sản xuất collagen, chống lão hóa đồng thời ngăn ngừa, trị mụn hiệu quả. Có nhiều loại retinoid khác nhau nhưng khi sử dụng điều trị mụn tất cả đều phải được chuyển hóa thành acid retinoic.
Các loại thuốc retinoid cho mụn trứng cá kích thích sự phát triển của các tế bào trên da làm cho da liên tục thay mới, tái tạo nhanh. Điều này giúp cải thiện các nang lông đang bị viêm, dãn nở quá mức, làm thông thoáng lỗ chân lông, giúp các loại kem và gel dược phẩm hoạt động tốt. Làm giảm sự bùng phát mụn trứng cá bằng cách ngăn ngừa các tế bào chết làm tắc nghẽn lỗ chân lông Từ đó có thể giảm sự hình thành sẹo mụn.Nhiều loại thuốc điều trị mụn trứng cá ở người trưởng thành trẻ tuổi sử dụng retinoid bao gồm retinol, tretinoin và isotretinoin. Isotretinoin, tretinoin kích thích sự phát triển nhanh của các tế bào với khả năng kích ứng da từ 0,15% đến 0,6%.
Cơ chế tác dụng
Các loại thuốc này là dạng tổng hợp vitamin A, kích thích tăng trưởng tế bào trong da bằng cách kích hoạt các gen tạo ra tế bào trưởng thành. Trong đó tế bào quan trọng là nhóm tế bào chuyên biệt được gọi là keratinocyte, tạo nên 95% lớp ngoài của da, còn gọi là lớp biểu bì, giúp tạo một rào cản bảo vệ da khỏi các tác động từ môi trường bên ngoài.
Các chất này kích hoạt các gen hình thành keratinocyte và có ít nhất 6 loại receptor khác nhau trên tế bào da được hình thành bởi 6 dạng vitamin A khác nhau. Khi vitamin A gắn vào keratinocyte theo cơ chế chìa khóa- ổ khóa, nó sẽ kích hoạt các chuỗi AND giúp tế bào tự sinh sản. Các dạng khác nhau của vitamin A kích hoạt lượng ADN khác nhau tạo ra tốc độ tăng trưởng khác nhau. Keratinocyte liên tục di chuyển về phía bề mặt của da, tiêu diệt, ngăn vi khuẩn gây mụn, làm mới, tái tạo da, có thể giải phóng các chất gây viêm để ngăn chặn vi khuẩn, giữ các độc tố lại, đồng thời gửi tín hiệu tới hệ miễn dịch để giúp tiêu diệt vi khuẩn và độc tố. Các tế bào keratinocyte được lập trình sẽ chết đi sau 21 ngày được hình thành.
Các dạng dẫn xuất retinoid thường được sử dụng trong điều trị mụn
Retinyl propionate
Thường có mặt trong các sản phẩm chăm sóc da vì nó dịu nhẹ không gây kích ứng, do vậy da cần tạo các enzyme để chuyển hóa nó thành retinol có ích.
Retinyl palmitate
Là một este hoặc hợp chất hóa học đươc hình thành từ phản ứng của retinol và acid palmitic, xuất hiện trong nhiều loại kem trị mụn trứng cá. Là thành phần khá ổn định, nhẹ dịu không bị biến chất khi tiếp xúc với ánh sáng, nhưng cơ thể vẫn phải tự chuyển đổi thành retinol.
Retinol
Retinol là dạng vitamin A có thể vận chuyển qua mạch máu đi vào bên trong cơ thể người. Nó là dạng hòa tan của vitamin A, phân hủy khi tiếp xúc với oxy. Khi bôi retinol lên da, nó sẽ phản ứng với các enzyme trên da để cuối cùng chuyển hóa thành acid retinoic. Đây là một một quá trình dài vì thế mức độ hoạt động của retinol phụ thuộc vào độ pH và việc tạo ra nồng độ acid retinoic phải mất đến 3-6 tháng, mới được kết quả trị liệu như mong muốn.
Retinal (dạng andehyd)
Là một dạng của vitamin A từ động vật. Là chất chuyển hóa trung gian để chuyển đổi retinol thành acid retinoic.
Retinoic acid
Retinol chuyển hóa thành Retinoic acid- một dạng dẫn xuất tự nhiên của vitamin A mà có tác dụng trị liệu trên da. Nó liên kết với các thu thể ở các vị trí khác nhau trên tế bào trong các mô để chuyển đổi gen. Acid retinoic tác động đến mức độ tế bào giúp:
- Ngăn ngừa sự hình thành Androgen (một trong những nguyên nhân chủ yếu gây mụn trứng cá).
- Giảm lượng dầu do lỗ chân lông tiết quá mức, làm giảm sự tắc nghẽn lỗ chân lông
- Giúp ngăn ngừa, loại bỏ các tế bào da làm tắc nghẽn lỗ chân lông bằng cách làm nó bong tróc ra.
- Bảo vệ chất béo không bị quá trình oxy hóa (giữ cho tế bào hạn chế việc tổn thương sinh ra sẹo), tăng sinh collagen, tái tạo, cải thiên độ đàn hồi, hạn chế quá trình lão hóa da.
Tretinoin
Tretinoin chính là acid retinoic, vì không cần trải qua quá trình chuyển đổi nên có hiệu lực khá mạnh gấp nhiều lần so với retinol vì vậy cần phải có chỉ định của bác sĩ. Được sử dụng trong điều trị một số loại mụn trứng cá và hạn chế nếp nhăn, lành sẹo. Nó hoạt động bằng cách làm cho lớp ngoài của da phát triển nhanh hơn và được thay thế bằng các tế bào mới. Khi lớp da cũ bong ra, da mới bên dưới sẽ được tái tạo collagen, giúp giảm sự hình thành mụn đầu đen và các loại mụn trứng cá khác. Ban đầu da sẽ hơi sưng nên có thể mất vài tuần (8-10 tuần) để thấy được sự cải thiện hiệu quả của thuốc đối với mụn trứng cá.
Liều dùng
Tretinoin có nồng độ riêng được chỉ định kê theo toa của bác sĩ, sử dụng một hoặc hai lần một ngày sau khi rửa bằng sữa rửa mặt:
- Dạng gel: 0,01%, 0,025%, 0,04%, 0,05% và 0,1%.
- Dạng kem: 0.02%, 0.025%, 0.0375%, 0.05% và 0.1%.
- Nồng độ khuyến cáo sử dụng: 0,05%. Viên nang: 10 mg
- Nồng độ sử dụng tối đa trong mỹ phẩm: 0,05%
Isotretinoin (13-cis-retinoic)
Mụn trứng cá nghiêm trọng khó có thể điều trị dứt điểm được bằng các phương pháp khác thì isotretinoin có thể được dùng trong trường hợp này (hiệu lực mạnh hơn tretinoin). Khoảng 85% bệnh nhân thấy được hiệu quả lâm sàng, da hết mụn vĩnh viễn sau một đợt điều trị bằng isotretinoin. Thường được sử dụng dưới dạng thuốc uống kê theo toa cho những bệnh nhân bị mụn trứng cá nghiêm trọng, loại mụn gây ra u nang, sưng to, và gây đau đớn. Một đợt điều trị mất khoảng 4-5 tháng hoặc có thể dài hơn đối với từng trường hợp khác nhau theo chỉ định của bác sĩ da liễu. Sử dụng từ 0,5-1,0 mg/ kg/ ngày làm giảm bài tiết bã nhờn 90% trong vòng 6 tuần.
Tác dụng phụ có thể xảy ra khi dùng retinoid
- Retinol có thể làm cho các tế bào da tái tạo nhanh đến mức các nang lông mở rộng ra, mụn trứng cá, khuyết điểm bị đẩy lên trên bề mặt da. Do đó, nếu lạm dụng có thể gây kích ứng, viêm da, đỏ da một cách dữ dội.
- Tretinoin có thể làm đỏ, phồng rộp và bong tróc da. Hãy giảm liều lượng và sử dụng mỗi ngày một lần, cho đến khi da đã dung nạp thuốc thì tăng liều. Những người điều trị mụn trứng cá có thể sẽ bị gia tăng mụn trong thời gian đầu sử dụng.
- Mặc khác do hiệu lực của isotretinoin rất mạnh nên có thể xảy ra các phản ứng phụ nghiêm trọng, không nên chỉ định dùng isotretinoin cho phụ nữ có thai vì có nguy cơ dẫn đến sinh sớm, hư thai, hoặc dị tật bẩm sinh.
- Vitamin A là một loại vitamin quan trọng đối với sức khỏe và làn da. Nếu thiếu hụt hoặc quá dư thừa thì đều dẫn đến nguy hiểm cho cơ thể. Ngăn ngừa thiếu hụt vitamin A là rất quan trọng nhằm để phòng và hạn chế mụn trứng cá tái phát. Chỉ khoảng 5000 IU vitamin A một ngày là có thể ngăn ngừa tình trạng da dầu, xỉn màu, mụn trứng cá. Các chuyên gia y tế cảnh báo mọi người nên bổ sung vitamin A hằng ngày bằng cách ăn nhiều trái cây và rau cải thay vì dùng thuốc hoặc chích vitamin A trực tiếp.
